De Wormenboerderij voor een geweldige tuin en beter milieu

Als inwoner van een Zuid-Limburgs dorpje, mogen we een maal per jaar gratis compost ophalen bij een lokaal bedrijf. Deze actie wordt tezamen met de afvalinzamelaar opgezet om het scheiden van GFT (Groente, fruit en tuinafval) te bevorderen. Omdat we dit jaar onze tuin grondig onderhanden genomen hebben, heb ik voor de eerste keer gebruik gemaakt van deze actie. Ik ben met een lege bigbag en aanhanger naar het lokale distributiecentrum gereden om daar een relatief kleine hoeveelheid compost te mogen ophalen. Maar is dit ook echt beter voor het milieu?

Compost niet super schoon noch milieuvriendelijk

Bij thuiskomst, kwam ik snel te de conclusie dat de “schone” compost toch niet zo schoon is als men beweert. En eigenlijk ook niet zo milieuvriendelijk. Zo vond ik bij het overscheppen nog behoorlijk wat delen plastic en zelfs een knoopcelbatterij in de compost. Ofschoon compost ontstaat door het verteren van GFT door bacteriën en schimmels, wordt er bij de grootschalige productie behoorlijke hoeveelheden fossiele brandstof verbrandt in de machines die gebruikt worden om het proces te begeleiden. Natuurlijk is dit nog steeds beter dan het GFT-afval gewoon weggooien, maar kan het niet nog milieuvriendelijker?

De Wormenboerderij als milieuvriendelijker alternatief

Ja dat kan zeker en wel met een Wormenboerderij (ook wel wormenbak of wormenhotel genoemd)! Een wormenboerderij is een houten bak waarin je thuis je GFT kunt omzetten tot compost m.b.t. van compostwormen en tijgerwormen. Je GFT thuis composteren in een wormenboerderij heeft een heel aantal voordelen over weggooien en elders composteren. Niet alleen hoeft het GFT niet meer opgehaald te worden (wat brandstof spaart omdat de vrachtwagen lichter is en meer huizen kan aandoen voordat hij vol is), ook hoef je de compost niet meer met je auto op te gaan halen. Daarnaast heb je de bak in de tuin staan, waardoor de gemaakte compost al op de locatie is waar je hem nodig hebt. Een veel milieuvriendelijker alternatief dus

De Wormenboerderij is geschikt voor binnen en buiten. Het is een echte eyecatcher! En ook geschikt als zitje in de tuin.

Composteren was nog nooit makkelijker

Dankzij het complete pakketje wat je geleverd krijgt door de Wormenboerderij alsook de eenvoudige instructies, was composteren nog nooit zo gemakkelijk. Zo kregen van de Wormenboerderij een wormenhotel pakket geleverd waar de volgende delen in zaten:

• Houten bak.
• Twee houten poten inclusief schroeven.
• Een kunststof lekbak.
• 1 kg Lavagruis.
• Een zakje wormenvoer.
• Een kartonnen doos.

En daarnaast hebben we nog een zak compostwormen mee laten leveren.

Met een accuboor heb je de twee poten in een aantal minuten onder de bak gemonteerd. De bak is overigens gemaakt van gerecyclede materialen, door een leerwerkbedrijf in Delft: Stichting Stunt, die werkt met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dat zie je er overigens niet aan af, maar vind ik dan wel weer heel leuk en goed om te weten.

Vervolgens week je een deel van het karton in een bak met water totdat het bijna pulp is. Daarna voeg je de kartonpulp, de compostwormen en de kweekgrond (zit bij de wormen) in het linker vakje in de bak. Nu ben je eigenlijk al de eerste 4 weken klaar. Langzaam vul je het linker vakje met GFT. Als het vakje tot aan het deksel gevuld is, schuif je wat aarde naar het middelste deel en mengt dit met kartonpulp. Nu vul je het middelste vakje aan tot het vol is. En nu herhaal je de handelingen tot het laatste vakje ook gevuld is.

Met geduld krijg je super compost

Het duurt best een tijdje voordat je je eerste wormencompost kunt oogsten. Niet alleen moeten de wormen zich vermenigvuldigen, ook moeten ze al het voedsel in het eerste vakje volledig verteerd hebben. Voordat het zo ver is, moet je met regelmaat de vochtigheid van de aarde controleren. Te vochtig, dan voeg je wat droog karton toen. Te droog, voeg dan wat kartonpulp toe. Maar uiteindelijk krijg je een zwarte aarde achtige substantie over die ruikt naar bosgrond. Je weet wanneer het proces ten einde is als de wormen dit deel van de bak verlaten hebben. Immers je hebt hier al weken geen voedsel meer toegevoegd. De eerste keer kan het tot wel 5 maanden duren. Maar daarna heb je wel een super compost die op een milieuvriendelijke manier gemaakt is.

De beste voeding voor je tuin

Door het wormencompost te mengen met tuinaarde in een verhouding van 1 op 5 of 1 op 10, krijg je een heel vruchtbare bodem voor al je planten in huis zonder het gebruik van kunstmest of andere middelen. Je kunt de compost ook uitstrooien over je gazon voor een stevige, dikke grasmat. Of zoals wij gebruiken voor het vruchtbaar houden van je moestuin. Op deze manier wordt ons afval letterlijk voedingsbodem voor nieuw voedsel. En dat spaart niet alleen de natuur, maar ook de beurs.

Wat eten de wormen graag en hoeveel eten ze op een dag?

Wormen zijn gek op:

• Vers tuin- en keukenafval zoals aardappelschillen, fruitresten, groenteresten.
• Mest van kleine planteneters zoals hamster, cavia en konijn.
• Snijbloemen en kamerplanten zonder aarde.
• Resten uit groente- en siertuin.
• Snoeiafval van groen.
• Stalmest.
• Eierschalen.
• Doppen van noten.
• Koffiedik en filters.
• Papier van keukenrol.
• Papieren zakdoeken.
• Kranten en versnipperd karton.
• Fijn versnipperd snoeihout.
• Zaagsel.
• Dode bladeren.
• Stro.
• Hooi.

Let er wel op dat kleinere stukken makkelijker omgezet kunnen worden dan grote stukken.

Dit kun je beter niet geven:

• Botten.
• Vlees.
• Vis.
• Vetten.
• Olie.
• Saus.
• Zuivelproducten.
• Katten en/of hondenuitwerpselen.
• Snoeihout.
• Schors.
• Timmerhout.
• Pasta.
• Brood.
• Gebak.
• As uit de open haard of barbecue.
• Kunststof.
• IJzer.
• Metaal.
• Blik.
• Onkruid.
• Aspergeloof.
• Groenafval die duidelijk besmet zijn met schimmels of ziekten.
• Gekookte etensresten.
• Citrusvruchten (teveel zorgt voor een verstoorde PH waarde).

Bij twijfel: niet doen!
De compostworm is dus eigenlijk een vooruitstrevende veganist.

Hoeveel eten de wormen?

Ongeveer 250 gram GFT per dag. Dit kan meer worden, naarmate de wormenfamilie uitbreid. Hou wel rekening met de volgende factoren: Temperatuur, pH waarde, klimaat, zuurstofgehalte, aanwezigheid van micro-organismen en het type voedsel. In optimale condities kunnen de wormen bijna hun lichaamsgewicht per dag verwerken. 

Andere dieren in de wormenbak

Een wormenbak is niet alleen een prachtig verblijf voor wormen maar trekt ook andere gasten aan. Hieronder een lijstje van ongenodigde gasten:

• Fruitvliegjes.
  Kwaad kunnen ze niet maar hinderlijk zijn ze wel, zeker met het tempo waarop ze zich voortplanten. Door het nieuwe groente en fruitafval te begraven of af te dekken met wat gescheurd papier hebben de fruitvliegjes het moeilijker om zichzelf voort te planten.
• (Naakt)Slakken.
  Sommige soorten slakken kunnen geen kwaad, maar er zijn er ook bij die de wormen als hapje aan zien i.p.v. het afval. Deze dieren kun je dan ook het beste verwijderen uit de Hungry Bin.
• Mieren.
  Mieren eten paddenstoelen, zaden en kleine insecten. Grote kans dus dat je ze op den duur tegenkomt in de wormenbak. Door de bak iets te bevochtigen zullen de mieren snel hun koffers pakken en vertrekken. Merk je dat er een nest in de bak zit, hark de bak dan om zodat hun nest op de kop gezet wordt. De mieren zullen nu zeker vertrekken.
• Kevers.
  Kevers zijn gek op wormen en andere insecten en kunnen dan ook het best zo snel mogelijk verwijderd worden uit het hotel.
• Duizendpoot.
  Er zijn twee soorten duizendpoten. De plattere roodbruine variant, die o.a. kleine wormen en eitjes eet en de donkerbruine rondere variant die rottend materiaal eet. De rover kun je het beste verwijderen, de andere mag blijven zitten.
• Potwormen.
  Potwormen zijn kleine witte draadvormige wormen, ze houden van een zure grond. Ze helpen bij het composteerproces. Zodra er te veel van deze wormen in de Hungry Bin leven, kan het een indicatie zijn dat de grond te zuur wordt voor de compostwormen. Let dus op en voeg geen tot zeer weinig zuur materiaal (sinaasappel, citroen, e.d.) toe aan de wormenbak.
• Mijt.
  Kleine wit/rode mijten kunnen in één nacht verschijnen als de wormenbak te nat is. Merk je dat de wormenbak te droog is, voeg dan droog papier toe of wat gedroogde bladeren uit de tuin. De beestjes hoeven overigens niet verwijderd te worden, ze helpen namelijk mee aan het composteren.
• Spinnen.
  Niet bepaald mijn favoriete huisdier maar nuttig zijn ze wel. Ook in de wormenbak kunnen ze geen kwaad en zullen ze alleen de vliegen opeten. Lekker laten zitten dus.
• Zilvervisjes.
  Deze kleine beestjes leven van schimmels en helpen bij het composteren.
• Houtluis.
  De stofluizen of houtluizen vormen een orde van insecten. Ze zijn niet verwant aan andere ‘luizen’ zoals de bijtende luizen, zuigende luizen en de bekende bladluizen. Houtluizen leven van afval en helpen bij het composteringsproces.

Verder zal de wormenbak vol zitten met bacteriën, schimmels, paddenstoelen, microscopisch kleine rondwormen (nematoden). Al deze levensvormen horen thuis in een wormenbak en allemaal leveren ze hun eigen bijdrage aan het composteringsproces. Mocht je andere beestjes in het wormenhotel aantreffen en je twijfelt, haal ze er dan uit.

Weersomstandigheden

De wormen werken het beste als de temperatuur tussen de 15°C tot 25°C ligt. Onder de 15°C zullen de wormen langzamer werken. Onder de 5°C zullen ze in een winterslaap gaan en bij vorst kan het zijn dat de wormen doodgaan. De eitjes blijven wel intact maar die komen pas uit in het voorjaar. Boven de 25°C zullen de wormen bezwijken aan de hitte. Plaats een wormentoren dan ook nooit in de volle zon. In de winter zijn er 2 opties:

1. Je laat de Wormenboerderij buiten staan. De wormen zullen dan bevriezen maar in de lente komen de eerste wormcocons uit en de wormpopulatie groeit langzamerhand weer. Je kunt de Wormenboerderij wel klaar maken voor de winter door het volgende te doen:
   – Isoleer je wormenhotel: Wikkel het wormenhotel in bubbeltjesplastic of een deken. De isolatie zal, in combinatie met het harde werken van de wormen, zal de temperatuur doen stijgen.
   – Kies de beste plek voor je wormenhotel: Binnen is het altijd goed. Zet je het wormenhotel buiten? In de zon, uit de wind en tegen de gevel. Zoek het plekje in je tuin of op je balkon, waar logischerwijs de temperatuur het hoogst zal zijn.
   – Stel het oogsten van je wormencompost uit: Hoe meer aarde/compost in je wormenhotel, hoe groter de isolerende laag.
   – Voeg specifiek GFT toe: Het toevoegen van koffieprut en vegetarische mest zorgt voor een verhoogde temperatuur van het composteringsproces. 
2. Je zet de Wormenboerderij op een vorstvrije plaatst (garage, kelder, voorhuis, woning, etc.). Hierdoor bevriezen de wormen niet en kun je ook in de winter doorgaan met composteren.

Vakantie

Voor een wormenbak hoef je geen opvang te regelen als je op vakantie gaat. De wormen kunnen namelijk zonder problemen zo’n 4 weken overleven. Ze reguleren namelijk hun activiteit naar gelang de hoeveelheid voedsel die aanwezig is. Voor u op vakantie gaat kunt u nog wat extra’s bijvoeren. Heb je een wormenbak met kraan, tap dan het vocht af en zet het kraantje open met een opvangbakje eronder zodat het overtollige vocht eruit kan.

Bij de Wormenboerderij is dit niet nodig, je hebt immers niet voor niks de lekbak meegeleverd gekregen. Het overtollige vocht in de Wormenboerderij zal vanzelf door het hout naar beneden sijpelen. Dit vocht, ook wel wormen percolaat / wormenthee / worm tea / wormenpies / wormenpis / wormen pokon genoemd, kun je 1:10 verdunnen met water en gebruiken als vloeibare plantenvoeding, sproeien tegen luizen, schimmel bestrijding en tegen planteninfecties.

Lees ook:

• Afbraaktijden afval
• Moestuinieren met kinderen

Wat doe jij allemaal om het milieu te helpen?